Hoe schrijf je het eerste hoofdstuk van je boek? 3 technieken uit psychologie.

Oké, dat die eerste zin belangrijk is, dat weet je waarschijnlijk wel. Maar welke slimme technieken kun je nog meer toepassen op je eerste hoofdstuk? Ik bespreek de cognitieve load-theorie, het Zeigarnik-effect en de self afficacy-theorie. Ik ben bekend met deze theorieën omdat ik als digitale gedragsexpert werk voor NU.nl.

1. Cognitieve load-theorie

Je ‘werkgeheugen’ kan maar een bepaald aantal prikkels verwerken, totdat het niets meer opneemt. De lezer van jouw boek heeft dat ook. Ook als je zelf leest, kom je er soms ‘moeilijk in’. Het kan dan zijn dat er (te) veel verteld wordt: je neemt niets meer op. Dit heet cognitieve overload. Als de hoeveelheid informatie die de schrijver geeft goed zit, dan stapt de lezer gemakkelijk in het verhaal en is lezen haast een automatisme.

De cognitieve load-theorie komt voor het schrijven van je eerste hoofdstuk neer op doseren. Introduceer dus niet direct vijf personages, twee plotlijnen en drie locaties, keep it simple. Je weet nu waarom 😉.

2. Zeigarnik-effect

Het zit in onze natuur om taken af te willen ronden. De Russische psycholoog Zeigarnik zag in een restaurant dat serveerders gemakkelijk een ingewikkelde bestelling konden onthouden, tótdat de bestelling afgerond en betaald was. Op dat moment waren de serveerders alles snel vergeten. Zeigarnik besloot meer te experimenteren.

In een van haar experimenten vroeg ze 138 kinderen om een serie aan taken, puzzels en rekensommen te maken. De kinderen mochten de helft van hun taken niet afmaken. 110 van de 138 kinderen onthielden hun onafgeronde taken beter dan de afgeronde taken. Ook in een experiment met volwassenen waren die beter in staat om hun onafgeronden opdracht te onthouden. Dit effect is later door ander onderzoek herhaald en bevestigd.

Zolang een taak dus niet afrond is, blijft die beter in je geheugen hangen. Oók is er motivatie (of ongemak) totdat de ‘taak’ is afgerond. Dit is waarom je zo graag die Netflix-serie af wilt kijken. Voor boeken kunnen we hoofdstukken zien als afleveringen. Als in het eerste hoofdstuk een vraagstuk wordt opgooid, zoals: waarom zegt X niets over zijn verleden? Of: wie is de moordenaar? Dan wil de lezer hierachter komen en verder lezen.

Het kan ook zijn dat de schrijver vragen opgooit of informatie achterhoudt en dan het hoofdstuk afsluit. Dit effect staat bekend als het cliffhanger effect.

Sunk cost fallacy (verdampte kosten-misvatting): gerelateerd aan Zeigarniks theorie is het misverstand dat als je eenmaal een investering hebt gedaan (qua tijd, liefde of geld), dat het ‘zonde’ is om op te geven, omdat je al zoveel hebt geïnvesteerd. Dit geldt ook voor het schrijven van een boek (schrappen doet pijn), maar ook voor het lezen van het boek: als er al tijd is geïnvesteerd, dan wil de lezer dit liever niet verspilde moeite laten zijn.

**3. Self afficacy-theorie**

Hoe meer je gelooft in je eigen vermogen om een taak af te ronden, een doel te behalen of een probleem op te lossen, des te beter je dit doet. Dit is de self afficacy-theorie van Albert Bandura.

Als een lezer het eerste hoofdstuk uitleest, vertelt dit onbewust dat de lezer het boek ook kan uitlezen. Maak je eerste hoofdstuk als schrijver daarom (1) niet te lang en (2) ook niet nodeloos ingewikkeld (zie ook cognitieve load-theorie). Geef je lezer onbewust het gevoel dat ze dit boek kúnnen uitlezen, waardoor de waarschijnlijkheid dat ze dat doen ook omhoog gaat.

In webshops zie je soms een berichtje ‘Goede keuze!’ als je iets toevoegt in je winkelmandje, of ‘Je bent er bijna’, dit zijn ook voorbeelden van het toepassen van de self afficacy-theorie. De webshop wil hier het vertrouwen in het vermogen van de bezoeker vergroten. Als bezoekers geloven dat ze goed bezig zijn én hun taak kunnen afronden, gebeurt dit ook meer.

Meer psychologie van schrijven?

Leer een schrijfgewoonte opbouwen op basis van een gedragsmodel. Krijg tips van een Nobelprijswinnaar. En leer slim herschrijven met het ebook ‘je boek schrijven & schrijver worden‘.