Waarom schrappen bij herschrijven lastig is: verdampte kosten-misvatting.

Heb je weleens gehoord van de ‘verdampte kosten’-misvatting? Dit verklaart namelijk waarom schrappen bij het schrijven ‘pijn doet’ of in ieder geval lastig is.

Als mens hebben we de aanname dat wanneer we investeren (tijd, geld of energie), dat we daarvoor iets terug horen te krijgen. Hoe meer je investeert, hoe meer je krijgt – toch?

Dit heet in de economie de sunken cost fallacy oftewel de ‘verdampte kosten’-misvatting. Zo blijven managers in dit onderzoek van de Harvard Business Review investeren in projecten die geld verliezen. Zélfs als het duidelijk is dat investeren in een nieuw project meer oplevert. Een ander bekend voorbeeld is mensen die blijven zitten bij een fruitautomaat, omdat ze er veel geld ingestopt hebben. Ze verwachten dat ze dan meer kans maken op die jackpot (terwijl de kans eigenlijk gelijk blijft).

Hoe zit dat met schrijven?

Bij schrijven zit je investering (oftewel ‘verdampte kosten’) vooral in tijd en energie. Als je een maand hebt gewerkt aan een scène wordt het extra lastig om hem te schrappen, omdat je er veel energie ingestoken hebt. Dit is waarom het fenomeen kill your darlings zo bekend is: het gaat je echt aan het hart. Je personage is je beste vriend geworden en de locatie van je scène je tweede thuis. Maar wees niet zo koppig als die managers die ik eerder noemde!

Sunken cost fallacy = kill your darlings

Ik ben geen fan van de uitspraak kill your darlings. Het gaat er niet om dat je alle tekst waarvan je houdt om zeep helpt. Die elementen zijn juist waardevol. Nee, het gaat erom dat je je ervan bewust bent dat het lastig is om dingen op te geven waarin je veel tijd hebt gestoken. Bijvoorbeeld wanneer:

Een personage niet werkt;
Een plotlijn niet werkt;
Een scène eigenlijk niets toevoegt.

Hoe trap ik niet in die valkuil bij het schrappen?

Je ontkomt er niet aan, maar het is goed als je beseft dat je hersenen zo werken. Een paar tips om de pijn van ‘verdampte kosten’ minder zwaar te laten wegen:

Bepaal vooraf hoeveel tijd je wilt investeren in je schrijfproject naast je ‘normale leven’. Bijvoorbeeld vijf uur per week. Dan realiseer je beter dat je met die verdampte kosten kunt leven.
Hoe sneller je een eerste versie op papier zet, des te meer je jezelf behoedt voor de pijn van verdampte kosten. Natuurlijk snijdt dit mes aan twee kanten: aan afgeraffeld werk heb je ook niets.
Hoe meer afstand je hebt van je werk (door bijvoorbeeld aan een ander project te beginnen), hoe makkelijker het wordt om te schrappen en stukken los te laten. Je tekst wegleggen kan je helpen er kritisch naar te kijken.

Ten slotte:

Zelfs als je een heel boek opgeeft, heb je vast iets geleerd. Want alhoewel je tijd ‘verdampt’ is, ben jij er nog steeds en schrijf jij over een tijdje een véél beter boek. Wie weet verdien je er zelfs geld mee.

Succes!