De psychologie achter een cliffhanger in een boek of film

Iedereen weet wel wat een cliffhanger is, maar niet wáárom die werkt. In deze post zoek ik uit welke psychologie er achter een cliffhanger zit.

Waarom werkt een cliffhanger zo goed?

Als mens ronden we graag dingen af. We lezen het liefst alle ongelezen berichtjes in Whatsapp, kijken liever gelijk die hele serie af of vinken met een fijn gevoel de todo’s van onze lijstjes. Zolang een taak niet afgerond is, blijft die als het ware ‘actief’ in je hersenen. Dit is ook aangetoond in wetenschappelijk onderzoek en heet: het Zeigarnik-effect.

De Russische psycholoog Zeigarnik zag in een restaurant dat als serveerders een ingewikkelde bestelling moesten onthouden dat ze dat goed afging, tótdat de bestelling was afgerond en betaald. Dan waren de serveerders het ineens vergeten. Zeigarnik besloot hiermee te experimenteren.

In een van haar experimenten vroeg ze 138 kinderen om een serie aan taken, puzzels en rekensommen te maken. De kinderen mochten niet alle opdrachten afronden. Ze vond dat 110 van de 138 kinderen hun onafgeronde taken beter hadden onthouden dan de afgeronde taken. Ook in een experiment met volwassenen waren die 90% beter in staat om hun onafgeronde opdracht te onthouden. Dit effect is later door ander onderzoek herhaald en bevestigd.

Hoe gebruik je een cliffhanger in je boek of verhaal?

Waar het dus om gaat (volgens Zeigarnik): een onafgeronde taak. Dat houdt je hersenen bezig en laat je het verhaal onthouden. In een verhaal kan dat vanalles zijn. Een vraag die onbeantwoord blijft, een item dat gevonden wordt en waar we niets van afweten of een personage die iets heel ergs meemaakt (bijvoorbeeld onder schot gehouden worden door de bad guy) en waarvan we willen weten hoe het afloopt. En daarmee eindig je je hoofdstuk.

Zijn cliffhangers slecht?

Sommige mensen vinden cliffhangers een smerig, makkelijk trucje. Ik denk dat dat eraan ligt hoe je je cliffhanger toepast. Als je in de allerlaatste zin van je hoofdstuk ineens een heel groot vraagstuk oproept dat voor de rest niet aan bod komt, kan dat ‘goedkoop’ aanvoelen. Of soms wordt de verwachting groter dan de oplossing, dan kan een cliffhanger de verwachting niet inlossen. Dit kan je lezer teleurstellen. Ook kan een cliffhanger onprettig aanvoelen omdat de lezer (of kijker) lang moet wachten tot een volgend deel of aflevering – maar bij boeken valt dat gelukkig mee!

Het is aan jou om te bepalen wat je goed en slecht vindt. Tv-series zijn goed in cliffhangers, thrillers vaak ook. Maar dat betekent niet dat cliffhangers niet in literatuur voorkomen. Ga maar eens zoeken!

Waar komt de naam cliffhanger vandaan?

De schrijver Thomas Hardy eindigde een hoofdstuk van zijn boek ‘A pair of blue eyes’ met een man die van een rots afglijdt en bovenaan een ravijn hangt. Hij noemde dit een ‘cliffhanger’.

Wil je meer?