Nog een uurtje langer blijven redigeren of herschrijven zodat je straks sneller klaar bent? Het is verleidelijk. Je zit er lekker in, het voelt goed en je leest eigenlijk best vlot door je werk heen. Maar: zie je je eigen fouten nog wel?
Er viel me iets op aan de feedback die ik kreeg: op de eerste pagina stonden vaak een heleboel suggesties, maar twee pagina’s later gaven proeflezers minder of helemaal geen feedback meer. Dat gebeurde niet met één verhaal of één boek, maar de hele tijd – wat was hier aan de hand?!
Het uitgeputte ratio ziet de fouten in je tekst niet
Daniel Kahneman won in 2011 de Nobelprijs. In zijn boek ‘Thinking fast and slow’ zegt hij dat onze hersenen twee systemen hebben waarop ze functioneren. Laten we de twee systemen van Kahneman naast elkaar leggen om ze beter te leren kennen. Ik heb de twee systemen zelf ook even een naam gegeven, Systeem 1 ‘De Creatieveling‘ en Systeem 2 ‘De redacteur‘.
| Systeem 1: | Systeem 2: |
| Snel | Langzaam |
| Automatisch | Kost moeite |
| Ongelimiteerd | Staat vaak ‘uit’ |
| Emotioneel | Logisch |
| Stereotypisch | Berekenend |
| Onbewust | Bewust |
Systeem 1 kan goed en snel verbanden leggen, associëren en het onderbewuste gebruiken. Dat leidt tot creatieve ideeën. Je innerlijke redacteur (Systeem 2) kan juist opletten of woorden goed geschreven staan, en denkt na over oordelen: is het niet stom wat hier staat of werkt het wel wat hier staat?
Het nadeligste kenmerk van Systeem 2 is dat de capaciteit beperkt is. Oftewel: je ratio is beperkt.
En wat er gebeurt als je uitgeput raakt… dan schakel je over op het automatische piloot: Systeem 1. Je hersenen zullen veel minder fouten oppikken en geen clichés meer uit je tekst halen: alles voelt natuurlijk en logisch aan. Terwijl je ratio daar misschien iets anders over te zeggen heeft.
En nu?
Dit artikel plant het zaadje. Over een tijdje herken je wellicht wanneer je niet meer scherp bent. Dat kan na tien minuten zijn of na een halfuur. Als je hier waaks op bent, kun je trucjes met jezelf uithalen om je Systeem 2 weer aan te spreken, zoals: even opstaan en een kopje koffie drinken. Een ommetje lopen of de vaatwasser uitruimen.
Een paar tips die ik dagelijks gebruik:
- Staand lezen (én dus met een actieve houding);
- Hardop voorlezen;
- Tekst in een ander lettertype zetten.
Let op: dit werkt totdat je hersenen er zo aan gewend zijn dat ze weer op de automatische piloot (Systeem 1) verder kunnen.
- Negen tips om je eigen werk kritisch te bekijken
- Waarom je innerlijke redacteur creativiteit in de weg zit
Interessant naslagwerk is de bestseller van Kahneman ‘Thinking fast and slow‘. Hierbij in het Nederlands. Over hoe Systeem 1 en 2 impact hebben op je leven.
Wil je meer leren over herschrijven en je hersenen slim gebruiken? 👇
Jouw boek in de boekhandel? Volg de online schrijfcursus.
✔️ No-nonsense online schrijfcursus. Schrijf je verhaal, maak personages en kweek je schrijfspier.
⬆️ 150+ schrijvers gingen je al voor.
Ik herken dit ook bij mijzelf. Overigens viel het me na een tijd op dat ik het eerste hoofdstuk nagenoeg uit mijn hoofd kende, terwijl ik niet eens goed wist te vertellen waar de laatste hoofdstukken precies over gingen.
Redigeren, en dan het zelf nalezen van je manuscript, gaat beter als je een willekeurig hoofdstuk voor je neemt en dat helemaal naloopt. 👌🏼